Amur biały (Ctenopharyngodon idella) karpiokształtne
Budowa zewnętrzna: Ciało silnie wyciągnięte, podobne do ciała klenia. Pysk tępy, zagłębiony pomiędzy otworami nosowymi. Otwór gębowy lekko dolny, pozbawiony wąsów. Partie brzuszne zaokrąglone. Łuski duże, 42-45 wzdłuż linii bocznej, poniżej linii bocznej 5 rzędów łusek, w odróżnieniu od klenia, który ma ich tylko 3-4. Płetwa grzbietowa z 10, a odbytowa z 11 promieniami. Pierwsze trzy promienie pojedyncze, nie dzielone. Zęby gardłowe, dwurzędowe, na brzegach skośnie ścięte, bocznie ścieśnione i piłkowato pofałdowane, (1)2.(4).2. Grzbiet ciemnozielony do czarnozielonego. Boki jaśniejsze, zielonkawe. Łuski ciemno obramowane (tworzą wzór siatki). Maksymalna długość 120 cm.
Występowanie: Spokojne, głębokie rzeki i jeziora Równiny Chińskiej (optymalna temperatura wody 22-26°C). Trudno jest dokładnie ustalić obszar pierwotnego występowania tego gatunku, gdyż już od X wieku byt on sztucznie hodowany w Chinach i wsiedlany do wielu wód. Do Polski ryba ta sprowadzona została po raz pierwszy w 1964 roku, do Republiki Federalnej Niemiec trafiła w roku 1965. Obecnie jest szeroko rozpowszechniona w całej Europie.
Tryb życia: Amur biały znosi wprawdzie niskie temperatury wody, jest jednak typowo ciepłolubnym gatunkiem. W Chinach, w rzece Jangcy, dojrzałość płciową uzyskuje już w 4 i 5 roku życia (w wodach chłodniejszych dopiero w 6-8 roku). Ikra składana jest w silnym prądzie wody ponad żwirowym podłożem, Okres inkubacji pelagicznie spływających z prądem rzeki jaj wynosi 32-40 godzin (przy temperaturze wody 27-29°C).Odżywianie: Młode ryby odżywiają się początkowo drobnymi organizmami zwierzęcymi. Kiedy osiągną długość 6-10 cm przechodzą na pokarm roślinny. Ich przewód pokarmowy wydłuża się, przekraczając 2-2,5-krotnie długość ciała.
Wymiar ochronny: brak,
Okres ochronny: brak,
Rekordy: 39,2 kg.
Boleń (Aspius aspius) karpiokształtne
Budowa zewnętrzna: Długie, wyciągnięte, bocznie nieco spłaszczone ciało. Głowa spiczasta, oczy małe. Szeroki, końcowo położony otwór gębowy. Nieco wysunięta szczęka dolna ma na końcu garbikowate zgrubienie, chowające się we wgłębieniu szczęki górnej. Łuski małe, 64-76 wzdłuż linii bocznej. W płetwie grzbietowej 10-11 promieni, w odbytowej 15-18. Krawędź płetwy odbytowej sierpowato wcięta. Zęby gardłowe dwurzędowe, 3.5-5.3. Ubarwienie grzbietu oliwkowozielone z niebieskawym połyskiem. Boki jaśniejsze, żółto lśniące. Strona brzuszna srebrzyście biała. Płetwy piersiowe, brzuszne oraz odbytowa są czerwonawe. Długość 50-75 cm, maksymalnie 120 cm (ciężar 12 kg).
Czy wiesz, że... inne, czasami całkowicie zapomniane nazwy bolenia to....... rap, rapa, bielec, fat, bolonek, fatynka a także bolonek.Występowanie: W wodach płynących, w większych jeziorach i zatokach od Europy Środkowej po Ural i Morze Kaspijskie. Występuje również w południowej Skandynawii. Podgatunek Aspius aspius taeniatus jest rybą wędrowną, żyjącą w południowych rejonach Morza Kaspijskiego. Blisko spokrewnionym gatunkiem jest Aspius vorax występujący na terenie Syrii w górnym dorzeczu Eufratu.
Tryb życia: Młode ryby żyją w małych stadkach, w pobliżu brzegów. Rosnąc stają się coraz bardziej samotnikami, trzymającymi się nurtu rzeki. Tarło od kwietnia do czerwca, U samców występuje wysypka tarłowa. Bolenie żyjące w jeziorach i przymorskich zalewach wstępują na tarło do wpadających doń rzek. Złożenie ikry poprzedzone jest gwałtowną gonitwą i zalotami samca i samicy. Jaja składane są na żwirowatych ławach w silnym prądzie wody. Samica o ciężarze 2-3 kg złożyć może 80 000-100 000 ziaren ikry, która przyczepia się do kamieni. Okres inkubacji wynosi 10-17 dni. Dojrzałość płciową uzyskują w 4-5 roku życia.
Odżywianie: W okresie młodzieńczym - różne gatunki drobnych, zwierzęcych organizmów. W wieku starszym - ryby, żaby, ptaki wodne i małe ssaki (gryzonie).
Wymiar ochronny: 40 cm,
Okres ochronny: od 1.I do 30.IV,
Rekordy: 7,62 kg.
Certa (Vimba vimba) karpiokształtne
Budowa zewnętrzna: Wyciągnięte, bocznie ścieśnione ciało (jego wysokość mieści się cztery razy w długości), o wydłużonym, w formie nosa, mięsistym pysku i dolnym podkowiastym otworze gębowym. Dolna warga nie jest zrogowaciała. Wzdłuż linii bocznej 53-61 łusek. W płetwie grzbietowej 11, w odbytowej 20-25 promieni. Zęby gardłowe jednorzędowe, 5-5. Grzbiet ciemny, szary do niebieskawego. Boki jaśniejsze, srebrzyste. Brzuch biały. W okresie tarła samce przybierają "szatę godową". Ich głowa i górna część ciała stają się czarne, aksamitnie lśniące. Strona brzuszna jest koloru pomarańczowego do czerwonawego. Płetwy parzyste i odbytowa czarne. Pysk czarny do niebieskoczamego. Długość 20-35 cm, maksymalnie 50 cm. Czy wiesz, że... inne, czasami całkowicie zapomniane nazwy certy to... podluskwa, cyrka, cyrta, czarownica, czwyrka, czyrwka, kobyła, podluskwa, podusta.
Występowanie: Wolno płynące wody o piaszczystym lub mulistym podłożu oraz żyzne, nizinne jeziora. Forma podstawowa (Vimba vimba vimba) zamieszkuje zlewisko Morza Północnego i Bałtyku (niegdyś wstępująca do Wisły populacja była bardzo liczna). Tworzy cztery podgatunki: Vimba vimba bergi (dolny bieg Bohu), Vimba vimba carinata (Dunaj do Kubania), Vimba vimba persa (Morze Kaspijskie, dolny bieg Wołgi), Vimba vimba tenella (rzeki Krymu, Kubań, do zachodniej części Kraju Zakaukaskiego). Certa jeziorowa (Vimba elongata) występuje w jeziorach południowej Bawarii i górnej Austrii. Vimba melanops żyje w północnych dopływach Morza Egejskiego.
Tryb życia: Stadna ryba, w ciepłych miesiącach zwykle przebywająca w płytkich przybrzeżnych partiach wody. Tarło - maj do czerwca. Ikra składana w płytkich miejscach, blisko brzegu. Przedstawiony opis życia dotyczy populacji osiadłych, nie opuszczających rzeki. Forma podstawowa Vimba vimba vimba jest rybą wędrówną. Żerowiska jej znajdują się w przybrzeżnych słonawych wodach morskich, skąd ryby podejmują wędrówkę rozrodczą do rzek. Tarliska znajdują się w płytkich odcinkach rzek o przejrzystej wodzie, kamienisto-żwirowym dnie i silnym prądzie wody. Dla populacji wiślanej tarliskami były karpackie dopływy Wisły (San, Wisłok, Wisłoka, Dunajec, Raba). By do nich dotrzeć, ryby wstępowały do Wisły już od sierpnia do października w roku poprzedzającym tarło (od połowy maja do pierwszych dni lipca). Młode ryby w pierwszych miesiącach życia przebywają w rejonie swych narodzin. Następnie rozpoczynają wędrówkę do morza, w ślad za powracającymi doń po tarle dorosłymi osobnikami.
Odżywianie: Małe zwierzęta denne.
Wymiar ochronny: 30 cm,
Okres ochronny: od 1.IX do 30.XI i od 1.I do 30.VI,
Rekordy: 1,74 kg.
Karaś (Carassius carassius) karpiokształtne Czy wiesz, że... inne, czasami całkowicie zapomniane nazwy karasia to... japończyk, japoniec, karaska i bąk.
Występowanie: Od Anglii po wschodnią Rosję, zazwyczaj w płytkich, zarośniętych roślinnością wodną małych zbiornikach i jeziorach. Z powodzeniem wsiedlony w wielu miejscach, np.: w Hiszpanii.
Tryb życia: Bardzo plastyczna ryba karpiowata, wytrzymująca silne zanieczyszczenia wody oraz wysokie deficyty tlenu. Okres zimowy spędza zagrzebana w mule, zapadając w swoistą śpiączkę zimową. Również zagrzebuje się w nim, gdy zamieszkiwany przez nią zbiornik wodny zaczyna wysychać. Tarło - w maju i czerwcu. Gotowe do rozrodu ryby gromadzą się w płytkich, obficie porośniętych podwodną roślinnością miejscach; Kleista ikra o średnicy 1-1,5 mm (150000-300000) przyczepia się do roślin. Okres inkubacji trwa 3-7 dni. Dojrzałość płciową ryby uzyskują przy długości 8-15 cm w 3-4 roku życia.
Odżywianie: Rośliny wodne i małe zwierzęta denne (zwłaszcza larwy ochotkowatych i jętek).
Uwagi: Karaś potrafi wytrzymać ekstremalnie niekorzystne warunki środowiskowe, jednak wówczas przybiera tzw. formę głodową, często spotykaną w ubogich, dystrogficznych, leśnych zbiornikach.
Wymiar ochronny: brak,
Okres ochronny: brak,
Rekordy: 3,9 kg.
Karp (Cyprinus carpio) karpiokształtne pełnołuskie (całkowicie pokryte łuskami),
lustrzenie (o ciele pokrytym nieregularnie rozrzuconymi, powiększonymi łuskami),
lustrzenie rzędowe (z szeregiem dużych łusek biegnących wzdłuż linii bocznej),
golce (całkowicie pozbawione łusek, lub z pojedynczymi łuskami osadzonymi w bezpośrednim sąsiedztwie płetw).
Płetwa grzbietowa z 20-26 rozwidlającymi się promieniami. W płetwie odbytowej jest ich 8-11, w brzusznej 9-11, piersiowej 16-17, w ogonowej zaś 19; wszystkie u góry wyraźnie się rozwidlają. Ubarwienie jest zmienne. Grzbiet zazwyczaj zielonobrązowy do zielonoczarniawego. Boki srebrzystobrązowawe, brzuch biały. Płetwy zielonoszare z brązowawym odcieniem, nierzadko czerwonawe. Długość 25-75 cm, maksymalnie 120 cm. Osiąga wiek 40 lat.
Czy wiesz, że... inne, czasami całkowicie zapomniane nazwy karpia to... szaran, szaranek, spaczniak, sazan, opaczniak, karapuda, leszczyk, opaczniak oraz stopniak.
Występowanie: Pierwotnie tylko w zlewiskach mórz: Czarnego. Azowskiego i Kaspijskiego. Lubi ciepłe, stojące i wolno płynące wody o piaszczystym lub mulistym podłożu, obficie zarośnięte roślinnością. W rejonie swego pierwotnego występowania reprezentowany jest przez trzy podgatunki: Cyprinus carpio carpio (zlewiska Morza Czarnego, Azowskiego i Kaspijskiego), Cyprinus carpio haematopterus (basen Amuru, północne Chiny), Cyprinus carpio viridiolaceus (południowe Chiny, Wietnam). Jako podstawowa hodowlana ryba został już w XIII-XV wieku rozpowszechniony prawie w całej Europie.
Tryb życia: W ciągu dnia karp trzyma się zazwyczaj głębszych, zaciemnionych miejsc, przejawiając wzrastającą aktywność wraz z zapadającym zmierzchem. Tarło - maj do lipca, zależnie od kształtowania się w tym okresie temperatury wody. Na głowie i płetwach piersiowych samców słaba wysypka tarłowa. Ikra składana jest w płytkich, zacisznych, porośniętych roślinnością przybrzeżnych miejscach (również na zalanych wczesnoletnim przyborem łąkach), przy temperaturze wody od 18 do 20°C. Z powodu wysokiej temperatury tarła karpie żyjące w otwartych wodach naszej chłodniejszej szerokości geograficznej (również w Polsce), rzadko znajdują sposobność do odbycia naturalnego rozrodu. Składanie ikry odbywa się porcjami, z tygodniowym odstępem czasu. Zależnie od ciężaru ciała samicy składanych jest 200000-300000 jaj. Są one jasne, a po dostaniu się do wody pęcznieją, zwiększając prawie o połowę swą średnicę. Przyklejają się do wodnych roślin, podobnie jak i wykluwające się po 3-5 dniach larwy, które jeszcze następne 1-3 dni spędzają przyczepione do nich za pomocą znajdujących się na głowie przyczepnych organów. Po tym okresie spoczynku młode karpie muszą podpłynąć ku powierzchni wody aby napełnić powietrzem pęcherz pławny. Dopiero teraz są zdolne do samodzielnego pływania. Karpie hodowlane w stawach osiągają w trzecim roku życia ciężar 1-2 kg przy długości ciała 25-35 cm. Również dzikie karpie odznaczać się mogą tak szybkimi przyrostami, zazwyczaj jednak rosną zdecydowanie wolniej.
Odżywianie: Młode kapie zjadają rośliny i zwierzęcy plankton (wyrostki, skorupiaki). Przy długości około 18 mm zaczynają polować na zwierzęta denne. Osobniki dorosłe pobierają dodatkowo pokarm roślinny. Karpie rozpoczynają żerowanie dopiero przy temperaturze wody przekraczającej 8°C. jednak najlepiej przyswajają pokarm w temperaturze powyżej 20°C.
Uwagi: W gospodarce stawowej karp jest najważniejszą rybą hodowlaną, której roczne odłowy oceniane są w skali światowej na około 200000 ton.
Wymiar ochronny: 30 cm,
Okres ochronny: brak,
Rekordy: 28,50 kg.
Leszcz (Abramis brama) karpiokształtne Czy wiesz, że... inne, czasami całkowicie zapomniane nazwy leszcza to... glapa, kleszcz oraz laskura.
Występowanie: W dużych, żyznych jeziorach i wolno płynących rzekach (kraina leszcza) na północ od Pirenejów i Alp. Od Irlandii i Anglii (nie występuje w północnej Szkocji i Kornwalii), przez Europę Zachodnią i Środkową, w południowej Norwegii, Szwecji i Finlandii. aż do Uralu. Tworzy dwa podgatunki: Abramis brama danubii (basen Dunaju) i Abramis brama orientalis.
Tryb życia: Młode ryby żyją w małych stadkach, w przybrzeżnej strefie wody. Starsze w jej głębszych rejonach, skąd wraz z nastaniem ciemności ciągną w poszukiwaniu pokarmu na przybrzeżne płycizny (głęboko penetrują muł, pozostawiając charakterystyczne ślady żerowania). Tarło - od maja do czerwca. W tym okresie u samców występuje silna wysypka tarłowa. Stado tarłowe wyszukuje płytkie, silnie porośnięte roślinnością miejsce w strefie brzegowej. Żółtawa ikra o średnicy 1,5 mm przykleja się do wodnych roślin. Okres wylęgania trwa od 3 do 12 dni. Dojrzałość płciową uzyskuje w 3-4 roku życia.
Odżywianie: Małe zwierzęta denne.
Wymiar ochronny: 40 cm (tylko w wodach morskich),
Okres ochronny: od 10.IV do 20.VI (w jeziorze Drużno i wodach łączących to jezioro z Zalewem Wiślanym),
Rekordy: 6,85 kg.
Lin (Tinca tinca) karpiokształtne
Budowa zewnętrzna: Zwarte, mocno zbudowane ciało o szerokim trzonie ogonowym. Oczy małe. Otwór gębowy mały, końcowy, w kącikach otworu gębowego jeden wąsik. Łuski drobne (95-100 wzdłuż linii bocznej), głęboko osadzone w grubej, śluzowatej skórze. W płetwie grzbietowej 12-13 promieni, odbytowa ma ich 9-11. Wszystkie płetwy zaokrąglone. U samców, poczynając od drugiego roku życia, przy długości 12 cm płetwy brzuszne wydłużają się, a ich drugi promień grubieje. Płetwa ogonowa lekko wklęsła. Zęby gardłowe jednorzędowe, 4(5)-5. Grzbiet jest najczęściej ciemnozielony lub ciemnobrązowy. Boki jaśniejsze mosiężnie połyskujące, strona brzuszna żółtawobiała. Długość 20-30 cm, maksymalnie 60 cm (ciężar do 7,7 kg). Występowanie: Przeważnie w wolno płynących rzekach oraz płytkich, nagrzewających się jeziorach i stawach o mulistym dnie, gęsto porośniętym podwodną roślinnością. Rozprzestrzeniony szeroko w całej Europie aż po Syberię. W Alpach spotykany do wysokości 1600 m n.p.m. Nie występuje na Islandii, w północnej Szkocji i Skandynawii. Brak go w Dalmacji, południowej Grecji i na Krymie. Ta karpiowata ryba spotykana bywa również w wodach słonawych, np.: w zalewach Morza Bałtyckiego.
Tryb życia: Ostrożny, bardzo płochliwy samotnik, trzymający się w ciągu dnia w pobliżu dna, przejawiający zwiększoną aktywność po zapadnięciu ciemności. Tarło od maja do lipca, przy temperaturze wody od 19 do 20°C. Z chwilą zbliżania się pory tarła dojrzałe do rozrodu osobniki zaczynają grupować się w stada. Tarło jest rozciągnięte w czasie i trwa zazwyczaj od 1,5 do 2 miesięcy. Ikra składana jest porcjami w odstępach ok. 2 tygodni. Liczba jaj, zależnie od wielkości samicy, wynosi od 300000 do 900000 sztuk. Bardzo mała kleista ikra o średnicy 0,8-1 mm przyczepia się do wodnych roślin. W temperaturze wody 20°C okres inkubacji ikry wynosi ok. 3 dni. Wylęgające się larwy mają długość 4-5 mm. Mają one na głowie kleiste gruczoły, za pomocą których przyczepiają się do roślin, aż do czasu zresorbowania zawartości woreczka żółtkowego. Zabezpieczone są w ten sposób przed opadnięciem w muliste podłoże. Z chwilą wykształcenia się skrzeli kleiste gruczoły na głowie ulegają zanikowi. Lin rośnie wolno, uzyskując dojrzałość płciową w 3-4 roku życia.
Odżywianie: W okresie młodocianym zjada plankton. Później pokarm jego stanowią małe zwierzęta denne (robaki, ślimaki, larwy owadów, mięczaki), rośliny, a także na pół przegniłe ich części. Zimą nie przyjmuje pokarmu. Zapada w rodzaj specyficznej śpiączki zimowej i spędza ten okres zagrzebany w mule.
Uwagi: W gospodarce stawowej lin hodowany jest obok karpia jako ryba dodatkowa. Wyselekcjonowane, szybko rosnące stawowe rasy tej ryby już w drugim roku życia osiągają ciężar 150-250 g ("lin porcyjny"). Lin jest popularną rybą hodowlaną, odznaczającą się bardzo małymi wymaganiami pod względem jakości wody. Jego mięso jest delikatne i bardzo smaczne. "Złoty lin", barwna, czerwonożółta odmiana, jako ryba ozdobna często trzymany jest w stawach parkowych a także w akwariach.
Wymiar ochronny: 25 cm,
Okres ochronny: brak,
Rekordy: 4,05 kg.
Okoń (Perca fluviatilis) okoniokształtne
Budowa zewnętrzna: Ciało mniej lub silniej wygrzbicconc, co jest zależne od warunków troficznych, panujących w zamieszkiwanej przez ryby wodzie. Pysk tępy z. szerokim, końcowym otworem gębowym. Wieczko skrzelowc w tylnej części spiczasto wyciągnięte i zakończone mocnym kolcem. Małe łuski grzebykowe, 58-67 wzdłuż linii bocznej. Dwie płetwy grzbietowe. Pierwsza z 13-17 twardymi promieniami, druga z 1-2 twardymi 1 13-16 miękkimi. W płetwie odbytowej 2 twarde i 8-10 miękkich promieni. Grzbiet ciemnoszary do niebieskawego lub zielonooliwkowego. Boki jaśniejsze z 6-9 ciemnymi, poprzecznymi, pojedynczymi lub rozwidlającymi się prążkami. Brzuch od białego do czerwonawego, o srebrzystym połysku. Przy tylnej krawędzi pierwszej płetwy grzbietowej występuje czarna plama. Płetwy brzuszne i odbytowa czerwonawe. Samce są intensywniej wybarwione niż samice. Długość 25-30 cm, maksymalnie 51 cm.
Czy wiesz, że... inne, czasami całkowicie zapomniane nazwy okonia to... okłoń, garbus oraz kostyrz.
Występowanie: Szeroko rozprzestrzeniony w wodach płynących (do 1000 m n.p.m.) prawie całej Europy. Nie występuje w północnej Norwegii, Szkocji i na Półwyspie Pirenejskim, w południowych i środkowych Włoszech, zachodniej części Półwyspu Bałkańskiego oraz na Peloponezie.
Tryb życia: Stanowiskowa ryba. lubiąca spokojne wody z twardym podłożem. W młodości żyje stadnie. Stare osobniki są samotnikami. Tarło od marca do czerwca, zależnie od geograficznego położenia zamieszkiwanej wody (temperatura tarła 7-8°C). Ikra o średnicy 1,5-2 mm, składana jest w formie długich galeratowatych falbanek, zawieszanych na roślinach, kamieniach i zatopionych gałęziach. Okres inkubacji 2 do 3 tygodni.
Odżywianie: Bezkręgowce, ikra i wylęg ryb oraz małe ryby.
Wymiar ochronny: 17 cm. a wodach morskich,
Okres ochronny: brak,
Rekordy: 2,65 kg.
Szczupak (Esox lucius) łososiokształtne Czy wiesz, że... inne, czasami całkowicie zapomniane nazwy szczupaka to... wilk, szczybiałka, szczuk oraz szczubeł.
Występowanie: Szeroko rozprzestrzeniony w rzekach i jeziorach strefy klimatu umiarkowanego Europy, Azji i Ameryki Północnej. W dopływach Morza Północnego i Bałtyckiego, Morza Azowskiego, Czarnego, Kaspijskiego oraz Jeziora Aralskiego. W Alpach do wysokości 1500 metrów nad poziomem morza, w wodach słonawych Bałtyku, na Kaukazie i w Azji Mniejszej. We Włoszech od Padu do Tybru, w Norwegii do 66° szerokości geograficznej północnej.
Tryb życia: Stanowiska ryba czystych, spokojnych wód. Szczególnie liczna w jeziorach o bujnym poroście wodnej roślinności. Stoi tu prawie bez ruchu na skraju zarośli wodnych, czatując na swą zdobycz. Tarło od lutego do maja, co zależy od charakteru zasiedlanej wody. Tarliska znajdują się w płytkich, bujnie porośniętych roślinnością, brzegowych partiach zbiornika lub na zalanych wiosennym przyborem łąkach. W czasie tarła jednej dużej samicy towarzyszy z reguły kilka mniejszych od niej samców. Kleista ikra o średnicy 3 mm (40 000-45 000 na kilogram ciężaru ciała samicy) mocno przykleja się do podwodnych roślin. Okres wylęgania 10-30 dni. Larwy mają na głowie gruczoły, wytwarzające kleistą nić, za pomocą której przytwierdzają się na okres 10-20 dni do roślin. Młode szczupaki osiągają w pierwszym roku życia długość 15-30 cm. Dojrzewają płciowo w 2-4 roku życia.
Odżywianie: Świeżo wylęgłe szczupaki odżywiają się zooplanktonem. W miarę wzrostu aczynają polować, głównie na obunogi z rodzaju Gammarus, by przy długości 4 cm rozpocząć odżywianie się wyłącznie rybami. Dorosłe szczupaki zjadają również dostające się do wody małe zwierzęta lądowe (szczury, myszy, żaby i inne) oraz młode ptaki wodne.
Wymiar ochronny: 50 cm.,
Okres ochronny: od 1.I do 30.IV,
Rekordy: 24,1 kg.